گیاهان آکواریومی
گیاهان آکواریومی نقش بسیار مهمی در ایجاد تعادل اکوسیستم آکواریوم بازی می کنند.گیاهان آکواریوم درست مثل درختان عمل می کنند و محیط آکواریوم را زیباتر و سالم تر می کنند.دی اکسید کربن و گازهای زیان آور را از آب می گیرند و اکسیژن پس می دهند.محلی برای مخفی شدن بعضی گونه های ماهی ایجاد می کنند و محرکی هستن برای تولید مثل بیشتر ماهی ها.مواد معلق در آب را جذب می کنند و باعث شفاف شدن آب می شوند.بعضی از باکتریهای مضر و معلق در آب را هم جذب می کنند و باعث سلامتی محیط آب می شوند و بطور کلی نقش مهمی در ایجاد و پایداری اکوسیستم یک آکواریوم زیبا و سالم ایفا می کنند.
برای کاشتن گیاهان از یک بستر ماسه ای یا شنی استفاده می کنند.بهتر است بجای استفاده از ریگ یا ماسه های کنار دریا ،از ماسه های درشت و صیقلی به درشتی 5 میلیمتر استفاده بشود تا ریشه ها بتوانند در داخل این بستر نفوذ کنند.استفاده از گلدانهای سفالی هم برای کاشت گیاهانی که نیاز به خاک غنی دارند و یا دارای ریشه های ترد و شکننده و یا پراکندگی زیاد ریشه هستند مفید است.این اواخر هم سبد های پلاستیکی کوچکی ساخته شده که ریشه گیاهان را در داخل آن قرار می دهند و بعد سبد را داخل ماسه فرو می کنند.
دسته بندی گیاهان آکواریومی
گیاهان آکواریوم در کل به سه دسته تقسیم می شوند :
گیاهان رو آبی
گیاهان میان آبی
گیاهان زیر آبی
گیاهان رو آبی
که در سطح آب شناور هستند.قابل کاشتن نیستن و روی سطح آب رشد می کنند و نیاز به نور شدید دارن و از ذرات معلق در آب تغذیه می کنند.این گیاهان مناسب برای تولید مثل ماهی های زنده زا هستن و بچه ماهی ها در لای برگها و ریشه های نازک و کوچک آنها مخفی می شوند و محیط مناسبی برای زایمان ماهی های بالغ فراهم می کنند و از طرفی هم سطح آب را تمیز و پاک نگه می دارند.
به علت قرار گرفتن در سطح و جذب مواد آلی سطح آب این گیاهان در واقع به نوعی انگل و مزاحم هم به حساب می آیند چون در مدت کوتاهی تمام سطح آب را می پوشانند و مانع از رسیدن نور و اکسیژن به عمق آب و گیاهان دیگه می شوند. نمونه این گیاهان انگل Azolla هست . بهتر است هر چند وقت یکبار مقداری از این گیاهان را دور بریزید و یا از ماهی های گیاه خواری مثل سیلور دالر و یا گورامی ها هم جزو ماهی هایتان داشته باشید تا این نوع گیاهان را کنترل کنند.
در ایران تنها یک نوع از این گیاهان فروخته می شود به اسم “کرفسی” یا Wisteria که گیاهی بسیار زیبا با رشدی فوق العاده است.کافیه یک بوته کوچک از آن را روی آب آکواریوم بیندازید تا در مدت خیلی کوتاهی تمام سطح آب رو بپوشاند و زیبایی خاصی به آکواریوم بدهد.یکی از گیاهان دیگر که بیشتر مخصوص برکه ها ست گیاه نیلوفراست که آن هم زیبایی خاصی دارد و می شود در حوض هایی که ماهی طلایی نگهداری می کنند آنرا پرورش داد.
گیاهان میان آبی
گیاهانی هستند که ریشه آنها چندان عمیق نیست و بیشتر در لایه های میانی آب معلق هستند و تا سطح آب رشد می کنند.نیاز به مواد آلی مغذی برای تغذیه ندارند و این مواد را توسط ریشه هایشان از خود آب دریافت می کنند و نیاز به بستر مناسب ندارند.
گیاهان زیر آبی
اغلب گیاهان موجود در طبیعت و آکواریوم را این گیاهان تشکیل می دهند.دارای ریشه های بلند برای نگه داشتن خود در خاک هستند و اگر کاشته نشوند نمی توانند مواد مغذی خود را به درستی دریافت کنند.
کود دهی گیاهان آکواریومی
گیاهان آکواریومی هم مثل تمام گیاهان طبیعی که در باغچه یا گلدان کاشته می شوند برای رشد و نمو نیاز به مواد آلی یا کود دارند.در طبیعت گیاهان مواد آلی را از بازمانده مدفوع و لاشه گیاهان و جانوران داخل آب تامین می کنند ولی چون در محیط آکواریوم وجود مدفوع و باقی مانده غذا و … باعث فساد آب و انتشار بیماری می شود و مدام آب آکواریوم سیفون می شود، به همین دلیل باید برای رشد بهتر گیاهان از کودهای مخصوصی که برای این منظور تهیه شده استفاده کرد.
کود ها دو نوع هستند : یا بصورت مایع با ترکیبات آهن دار و یا بصورت قرص.بهترین نوع هم محصولات تترا هست که طبق دستور روی بطری یا جعبه باید مصرف بشود.اگر کود مایع باشد به مقدار ذکر شده در روی بطری را باید در آب آکواریوم ریخت و اگر بصورت قرص باشه باید قرص رو بطور کامل در زیر ریشه گیاه در شن فرو کرد.این قرص ها هیچ ضرری برای ماهی ها ندارد و باعث شادابی و رشد زیاد گیاهان آکواریومی می شود و بسیار مفید و لازم برای رشد گیاهان آکواریومی شما می باشد.در کل گیاهان آکواریومی بیشتر نیاز به کودهای آهن دار دارن و در چنین محیطی بخوبی رشد می کنند.
گاز CO2
از مواد دیگر مورد نیاز برای گیاهان CO2 هست که نقش مهمی را در سلامت و استحکام گیاهان ایفا می کند.می شود این گاز را بطور مستقیم توسط کپسول هایی که ساخته شده در آکواریوم وارد کرد و یا از قرص های مخصوصی که برای این منظور وجود دارد می توانیم استفاده کنیم تا میزان CO2 آب رو بالا ببریم.این عمل برای استحکام گیاهان و شادابی آنها مفید است و همچنین از رسوب قشر آهک بر روی شیشه آکواریوم و سطح گیاهان جلوگیری می کند و pH آب را هم پایدار نگه می دارد و از طرفی مقدار اکسیژن محلول در آب را هم در سطح بالایی نگه می دارد.بهترین این محصولات هم متعلق به شرکت تترا است.
نابود کننده جلبک ها
این قرص هم برای از بین بردن جلبک ها کاربرد دارد و با استفاده از آن می شود جلوی تکثیر و انتشار جلبک ها را گرفت.معمولا در آکواریوم هایی که از نور طبیعی استفاده می کنند و یا نور شدیدی به آنها تابیده می شود بعد از مدتی جلبک ها و فیتوپلانگتون ها شروع به رشد و فعالیت می کنند و هم آب را سبز رنگ می کنند و هم اشیاء تزئینی آکواریوم را بد نما می کنند.از طرفی روی شیشه ها و گیاهان و ماسه ها را هم می پوشانند و آکواریوم را بد نما جلوه می دهند.به همین دلیل است که از این قرص می شود در کاهش و از بین بردن جلبک ها استفاده کرد.بعد از یک هفته که از مصرف این قرص گذشت جلبک ها کم کم شروع به از بین رفتن می کنند و آب زلال می شود و سطح اشیا تمیز می شود.
فواید وجود گیاه
وجود گیاه در آکواریوم شما چندین مطلب را باعث می شود :
1- زیبایی آکواریوم شما را چندین برابر می کند؛ کسی که در منزل آکواریوم دارد حتماً به طبیعت علاقه مند است و فکر نمی کنم در طبیعت چیزی بیشتر و زیباتر از گیاهان پیدا بشود.
علاوه بر انبوه رنگهای سبز و قرمز گیاهان که به ترکیب رنگ آکواریوم شما کمک می کند، شنا کردن و حتی غذا خوردن ماهی ها در آکواریومی که گیاه دارد زیباتر است.
2- سیکل ازت را در آکواریوم شما بسیار کوتاهتر و کم خطرتر می کند و اگر ماهی های زیادی در آکواریوم ریخته باشید با تلفات کمتری مواجه می شوید.
3- مواد معلق و کدر کننده آب را تا حد زیادی می گیرد و باعث شفافیت آب آکواریومتان می شود به طوری که آب را همانند زغال تصفیه می کند و ذرات ریز معلق آب را می گیرد.
4- اکسیژن در آب تولید می کند و نیاز شما به پمپ هوا کمتر خواهد بود.در ضمن co2 آب را هم مصرف کرده و باعث سلامت آب می شود.
5- فضولات ماهی ها را مصرف می کنند و از دردسر سیفون کردن شما می کاهند.
6- سرپناه برای ماهی های مختلف می شوند، به طوری که شما در آکواریومی که پر از گیاه باشد می توانید ماهی های متنوع تری بریزید چون ضعیف تر ها جایی برای پنهان شدن دارند.
7- تولید مثل را برای ماهی ها آسان تر و آنها را تشویق به این کار می کند.وقتی هم که بچه ها به دنیا می آیند جایی برای پنهان شدن، غذا پیدا کردن و کلا طی کردن مراحل اولیه رشد را دارند.
چیزهایی که قبل از خرید گیاه باید به آن توجه شود
1- حالت قرارگیری گیاه در آکواریوم ( کیاه غوطه ور ،شناور در سطح، خزنده …)
2- میزان نور مورد نیاز گیاه
3- درجه حرارت و سختی آب مورد نیاز گیاه
4- طبیعت گیاه
5- نحوه رشد و میزان رشد گیاه
راهنمای استفاده از گیاهان آکواریومی
گیاهان آبزی مجموعه متنوعی است که در اصل از مناطق گرمسیر و آبهای گرم و شیرین به کشورهای اروپایی ،آمریکا، ژاپن، و برخی کشورهای دیگر انتقال داده شده است و به طور صنعتی تکثیر می شود و برای استفاده در آکواریوم های زینتی در اختیار مصرف کننده قرار می گیرد.کاشت این گیاهان در آکواریوم های بدون ماهی نوعی گلدان آبزی به شمار می رود که طراوت و جلوه خاص خود را دارد و در آکواریوم های دارای ماهی علاوه بر زیبائی چشمگیری که دارند همچنین نوع تعادل زیست محیطی برای ماهیان ایجاد می نمایند.از جمله اینکه فضولات ماهیان را به عنوان کود مورد استفاده قرار داده و درمقابل اکسیژن داخل آب را تنظیم می نماید و اگر تعادل تعداد و نوع ماهی با مقدار گیاه و حجم آکواریوم به درستی رعایت شود آنگاه خدمات لازم جهت ماهیان اعم از تغذیه ، بهداشت ، تصفیه آب و … به صورت چشمگیری کاهش می یابد.
مواردی که آگاهی به آن ضروری است
1- نحوه کاشت
برای کاشتن گیاهان آبزی در آکواریوم می توانید به جای آنکه تمامی کف آکواریوم را بستر دهید ، ظروفی مانند تشت ، یا گلدان ، به اندازه های دلخواه آماده کنید و بستر مربوط به کشت گیاه را در آن تشت ها و گلدان ها آماده کنید سپس آن را در آکواریوم قرار داده و انتهای ساقه گیاهان را با کمک انگشت در شن یا همان بستر مربوطه فرو کنید.
2- نوع بستر
برا ی تهیه بستر لازم نیست راه دوری بروید کافی است به مقداره کافی شن معمولی که برای مصارف ساختمانی به کار می رود در اختیار داشته باشد ( فقط دقت کنید شن ها آلوده به مواد خارجی نباشد ).همچنین لازم نیست که تمامی شن ها مورد نظر را شستشو دهید زیرا املاح موجود در آن برای ریشه گرفتن گیاهان لازم است، اما وقتی کف آکواریوم را به قطر سه سانتیمتر از شن نشسته بستر دادید مجددا با یک لایه دیگر (حدود سه سانتیمتر) از شن کاملا شسته شده ولای گرفته روی بستر قبلی را پوشش دهید تا گل ولای موجود در شن، آب آکواریوم را گل آلود نکند.
3- شرایط نگهداری
گیاهان آبزی به همان آب و دمایی احتیاج دارند که ماهیان زینتی آکواریومی احتیاج دارند.منظور ماهیان گرم آبی هستند که در آب شیرین زندگی می کنند. دمای 22 درجه تا 27 درجه و PH خنثی برای نگهداری مطلوب است.همچنین نور طبیعی مناسب تر از نور مهتابی است به ویژه آنکه نور طبیعی چرخه منظم خواب و بیداری را برای گیاه و ماهی حفظ می کند و بدیهی است که گیاه زنده در شرایط طبیعی بهتر از هر کس و هر چیز می تواند خودش را ترمیم کند.
نکته بسیار مهم : یکی از مهمترین عوامل پوسیدگی گیاهان در آکواریوم های خانگی استفده از دارو های گوناگون و به ویژه نمک در آب آکواریوم است که برای درمان یا نگهداری ماهی های بیمار به آب اضافه می کنند.لذا باید ضمن آنکه ماهی را از فروشگاه قابل اطمینان تهیه کنید همچنین در صورتی که یکی از ماهی ها گرفتار یکی از بیماری های خاصی شد آن را از محل آکواریوم به ظرف دیگری منتقل نموده و پس از درمان کامل و طی دوره قرنطینه مجددا به آکواریوم اصلی باز گردانید.
گیاهان بر اساس درجه سختی نگهداری به سه دسته آسان و نسبتاً سخت ، سخت دسته بندی می شوند.
آسان
گیاهان آسان که می توانند در هر محیط بدون هر گونه مسائل و احتیاجات خاصی رشد کنند مانند گندمی، الودئا، کرپتون پا بلند ، افرا ، بیدی و …آنها می توانند در آکواریوم های کم نور همچنان به رشد خود ادامه دهند.
مبتدیان نیز قادر به مدیریت این نوع گیاهان در ابتدای راه هستند.اگر آنها دارای دانش و مدیریت صبر باشند در این حالت شاهد صحنه های زیبا خواهند بود. در آکواریوم هایی با کمترین بضاعت و تمرکز می توانند ده ها گونه زیبا را در کنار هم گرد آورند.
نسبتاً سخت
مانند گیاهانی چون آنوبیاس باکوپا روتالا و … که بیشتر گیاهان آب شیرین در این دسته قرار می گیرند.
با تامین اندکی تجهیزات و ابزار و آب خوب می توان آنها را براحتی پرورش داد و تکثیر کرد و از مناظر خیره کننده بوجود آمده توسط آنها لذت برد.
سخت و دشوار
که برخی گیاهان چون ماداگاسکار، برخی چمنها و …
این گیاهان نیاز مبرمی به شرایط ویژه یک تانک گیاهی خوب را دارند مانند بستر عالی ، نور زیاد و خوب ، میزان کافی co2 و کودهای مایع با دوز درست ، بخاری زیر شنی و آب آر او ، تست پارامترهای آب و کنترل پی اچ و سختی آب.البته با تمام این داستانها مانند ضرب المثل هر گرانی بی دلیل نیست این گیاهان از کیفیت و زیبایی بسیار بالاتری برخوردار هستند و مربی ماهها و سالها از دیدنشان لذت می برد و حتی تا سالها خاطرات و عکس های آن در قلب و ذهن او و دوستانش باقی می ماند.
گردآوری و تدوین : دکتر هوتن مفتونیان
